Regestendatenbank - 201.916 Regesten im Volltext

RI II Sächsisches Haus (919-1024) - RI II,3

Sie sehen den Datensatz 1191 von insgesamt 1375.

Beginn der Synode in der S. Sebastianskirche in Pallaria unter dem Vorsitz von Kaiser und Papst, in Gegenwart Herzog Heinrichs von Bayern, Bernwards von Hildesheim, vermutlich auch Hugos von Tuszien und Romualds von Camaldoli. An ihr nehmen zwanzig Bischöfe aus dem Gebiet Roms, einige aus Tuszien und der Lombardei und noch drei deutsche Bischöfe aus dem Gefolge Ottos, Sigfried von Augsburg, Heinrich von Würzburg und Hugo von Zeitz teil. Bernward schildert das Vorgehen des Erzbischofs Willigis von Mainz und der Papst richtet an die Anwesenden die Frage, ob die nach Gandersheim einberufene Versammlung gesetzmäßig gewesen sei. Nach einer vertraulichen Besprechung der römischen Bischöfe verneinen die Mitglieder der Synode diese Frage und erklären, alle zu Gandersheim gefaßten Beschlüsse für ungültig. Darauf erneuert der Papst auf Bitte Bernwards dessen Rechte als Bischof von Hildesheim auf das Kanonissenstift Gandersheim. Willigis soll schriftlich aufgefordert werden, von dem Streit abzulassen. Ferner wird der Beschluß gefaßt, für die Bischöfe in Sachsen eine Provinzialsynode in Pöhlde für den 21. Juni anzusagen, auf der als Stellvertreter des Papstes der Kardinalpriester der römischen Kirche Friedrich, ein Sachse, den Vorsitz führen soll. ‒ Auf der Synode wurde auch über die Haltung des Bischofs Petrus von Asti und wahrscheinlich über die Frage der Einrichtung der ungarischen Kirche beraten.

Überlieferung/Literatur

Ann. Hildesh. S. 28 ... Bernwardus ... conquestus advenit, totamque eiusdem metropolitani (sc. Willigisi) illicitam usurpationem in presentia Gerberti pape et imperatoris tertii Ottonis sinodali auctoritate prorsus adnullavit. ‒ Thangmar vita Bernwardi c. 22. SS. 4, 768 f.: Per idem tempus mansit cum imperatore ... domnus Heinricus, ... rex futurus ... Hic graviter ferebat Gandenesheim obortam controversiam, atque ardenter instabat aecclesiam pacificare ... Huius itaque suasu et cleri plebisque coadunata est synodus viginti episcoporum de Romania; aliquanti etiam affuere de Italia et Tuscia; de nostris quoque Sigefridus Augustensis, Heinricus Wirciburgensis, Hugo etiam iunior Citicensis; praesidente domno Gerberto apostolico cum imperatore in palare in aecclesia sancti Sebastiani martiris, praesente nichilominus singularis meriti viro domno Heinrico duce pacatissimo et abbatibus, astantibus quoque presbiteris et diaconibus omnique Romana dignitate. In fronte itaque actionis post euangelia lecta et quaedam patrum capitula, benedictione data cum consedissent, facto silentio ... episcopus Bernwardus de loco sessionis suae modicum progressus, humiliter apostolico et imperatori et domno Heinrico duci omnique synodo causam suae aeccelesiae elimato sermone exposuit. Cunctis itaque eins questu compunctis, ... papa interrogavit concilium, si synodus habenda vel vocanda esset, quam archiepiscopus cum suis quos adduxerat collegisset, in aecclesia ab Hildenesheimensibus episcopis semper possessa, praecipue cum episcopus defuerit et ad Romanam sedem pro eisdem causis confugerit; vel quo nomine tale conventiculum vocitandum sit. Sanctum concilium secessum petit, ut secretius inter se de his conquirant. Quod ... papa annuit. Egressique sunt soli Romani episcopi, et postmodum introgressi cum iterum consedissent, ... papa dixit: Quid sancitis, fratres, de synodo? ‒ Sanctum concilium respondit: In aliena aecclesia et ab aliis possessa nil iuris habuit; neque canonice ibi synodum habere aut aliquid constituere sine consensu proprii episcopi potuit, nec omnimodis synodus canonici dici poterit. ‒ Sapientissimus papa dixit: Ergo quo nomine rite vocari potest? ‒ Sanctum concilium respondit: Scisma concilians discordias. ‒ ... papa dixit: Abicienda sunt quae ibi gesta sunt? ‒ ... concilium respondit: Canonica auctoritate et sanctorum patrum exterminanda, quae ibi adinventa vel statuta sunt. ‒ ... papa dixit: Apostolica potestate ... adnullamus, quae absente fratre et coepiscopo Bernwardo, Gandenesheim in sua diocesi ab archiepiscopo Willegiso et suis complicibus ... statuta sunt. ‒ Et superadiecit: Frater ... Bernwardus petit sibi restitui sublatam vestituram ab archiepiscopo; quid sanccitis, fratres? ‒ ... concilium respondit: Vestituram, quam archiepiscopus non potuit auferre, non est necesse illi reddere; sed quia hoc ipse petendo instat, si domno imperatori placeat, apostolatus vestri ferula vestitura illi redintegretur ... ‒ Sanctissimus papa dixit: Fiat iuxta placitum vestri. ‒ Et tradidit illi apostolicam ferulam, dicens: Gandenesheimense coenobium cum adiacentibus villis et terminis tuo iuri redintegro et corroboro, et apostolica sanctorum Petri et Pauli auctoritate interdico, ne aliquis tibi, nisi quantum canones permittunt, obsistat. ‒ His finitis, domnus apostolicus quid faciendum esset, concilium requisivit. Responsum est, si utrisque principibus id conveniat, scriptis archiepiscopum incusandum, quod tam audax inceptum, canonibus patrumque regulis contrarium, vir summae gravitatis attemptaret; simulque ut in posterum a tali controversia desistat, ne aliquid se intermittat, nisi canonice emancipet synodum quoque episcopis per Saxoniam indici, vicarium nichilominus ex parte domni apostolici destinari, qui synodo praesideat. Complacitum est; locus Palithi habendae synodi disponitur, dies II. Kalendas Julii denuntiatur, Frithericus cardinalis presbiter sanctae Romanae aecclesiae, post quidem Ravennae archiepiscopus, Saxo genere, iuvenis aetate sed senior morum probitate, vicarius domni apostolici eligitur atque dirigitur, apostolicis paramentis atque insigniis non minus infulatus, quam si ipse papa procedat.

Kommentar

Vgl. zu der Synode Boye, Quellenkatalog 69; Synoden Deutschlands 157, 201 f. 266; Hauck, Kg. Dtschl. III3 269f.; Wenner, Mainzer Metropoliten 150; Hirsch, Jbb. H. II. 1, 185; Günter, Bischöfe u. d. dtsch. Einheit 146f.; Lintzel, Hoftage 119f.; Johnson, Secular activities 51f.; V. Bayer, Gesch. d. Gandersheimer Streites. Forsch. z. dtsch. Gesch. 16 (1876) 178 ff.; Seidlmayer, Dtsch. Nord u. Süd, 47 u. Anm. 41; Schramm, Renovatio I. 152 ff.; Jbb. O. III. 350 ff. ‒ Die Kirche S. Sebastiani in Pallaria stammt aus der Zeit Ottos III. und war mit schönen Fresken geschmückt. Vgl. Hülsen, Chiese di Roma, 353 ff.; Mâle, Eglises romaines du Xe siècle, 68. ‒ Die Datierung der Synode geht aus einem Brief des Papstes hervor, den er um die Jahreswende 1000/1001 an den Bischof Petrus von Asti gerichtet und darin ihm befohlen hat, zu seiner Rechtfertigung „in octava proximae epiphaniae” auf der römischen Synode zu erscheinen. Vgl. Ewald, DD. Silvesters II. NA. IX. (1884) 356 f.; Jbb. O. III. Exkurs XXI. Briefe und Urkunden Silvesters II. 564f. ‒ Zur Darstellung Thangmars und der Hervorhebung der „duo principes”, Kaiser und Papst, vgl. Jbb. O. III. 350f., 352f. ‒ Über Friedrich, der sächsischer Abstammung war und zu dem vertrauten Freundeskreis Ottos III. gehörte, vgl. M. Uhlirz, Deutsches Gefolge Ottos III. 30; Jbb. O. III. 352, 386. ‒ Wahrscheinlich ist auf der Synode nicht nur über das Vorgehen gegen Petrus von Asti, sondern auch über eine Angelegenheit des Nonnenklosters S. Mariae quod vocatur Senatoris durch Kaiser und Papst entschieden worden, wie aus dem Spurium des Papstes (Muratori, Antiqu. Ital. V. 991 f.) hervorgeht, dem eine echte Urkunde zugrunde gelegen haben muß. Vgl. JL. 3939. IP. VI/1, 177, Nr. 19; 217, Nr. 1; Migne Patrol. lat. 139. Bd. Sp. 285 f. ‒ Zu den mit der Erhebung Ungarns zu einem Königreich zusammenhängenden Fragen vgl. Jbb. O. III. 351 f. und Exkurs XXIII. Die Berichte der Quellen über die Verleihung der Königskrone an Stephan von Ungarn, 572 ff.

Nachträge

Nachtrag einreichen
Einreichen
Empfohlene Zitierweise

RI II,3 n. 1396e, in: Regesta Imperii Online,
URI: http://www.regesta-imperii.de/id/1001-01-13_1_0_2_3_0_1191_1396e
(Abgerufen am 18.04.2024).